erol güngör’de sosyal ve kültürel değişme kavramına bakış

Erol Güngör 1960’lardan itibaren Türkiye’de hızlanan sanayileşme ve kentleşme sürecinin ve siyasi kimlikler alanındaki çeşitlenmelerin getirdiği toplumsal ve siyasî bunalımları bir sosyal bilimci olarak değerlendirdi. Bunu yaparken sosyal meselelerin kültürel ve tarihî yönlerinin de dikkate alınması gerektiğini vurguladı ve tarihsel süreç içinde yaşanan kültür değişmelerini analizlerinin merkezine yerleştirdi ve özellikle Batıcılaşma/Batılılaşma olarak da gerçekleşen son iki asrın modernleşme sürecine odaklandı. Öte yandan Güngör, milliyetçi düşünce çizgisi diyebileceğimiz Ziya Gökalp (1876-1924) - Mümtaz Turhan (1908-1969) çizgisine önemli sayılabilecek katkılar yaptı. Bu katkıları hem kendisinden önceki isimlerin görüşlerinden faydalanmak hem de bu görüşleri eleştirel bir değerlendirmeye tâbi tutmak şeklinde oldu. Kendiside bizzat Gökalp-Turhan çizgisinde olduğunu belirtmekteydi. Fakat kültür-medeniyet tahlilleri bakımından Gökalp’e eleştirileri vardır. Mümtaz Turhan ise fiilen hocası olmuştur, ona büyük saygı duyar. Fakat özellikle sosyal meseleleri analiz ederken din ve tarih faktörünü işin içine dâhil eden yaklaşım tarzıyla hocasını aştığı kabul edilir (Akyol, 2006: 95).

Türkiye çok hızlı değişirken, Güngör, çalışmalarının amacını “çağdaş bir Türk milli kültürü” kurmanın gereği ve bunun yollarını aramak şeklinde ifade etmişti (Yılmaz, 2006: 160). Bu yollardan biri de hiç kuşku yok ki sosyal meselelerle ilgili temel kavramların ve bilhassa sosyal değişme ve kültür değişmeleri kavramlarının toplumun sorunlarına cevap üretebilmesi için yerli yerinde kullanılmasıydı. Erol Güngör de böyle bir cevap üretebilmek amacıyla, sosyal bilimci olarak Türk toplumunun son iki yüzyıllık modernleşme ve Batılılaşma tecrübesi boyunca geçirdiği sosyal-kültürel değişmelerle ilgili kendine özgü bir kavramsal şema etrafında açıklamalar getirmiştir. Bu anlamda bakıldığında Erol Güngör’de sosyal değişmenin daha çok bir kültürel değişme şeklinde anlaşıldığı görülmektedir. Bu yazıda Erol Güngör’ün sosyal ve kültürel değişmeyle ilgili görüşlerine ve bunları hangi teorik çerçevede ele aldığına değinilecektir.