Hatırlamak insanı daha iyi, daha akıllı, daha temkinli kılar. En önemlisi de geleceğin daha isabetli planlanmasını sağlar.
Tarih disiplini, başına gelenleri hatırda tutmak ve kendisinden sonrakilere aktarmak amacıyla not tutan bir Yahudi tarafından icat edildi derler. Muhtemelen icat ettiği bu disiplinin halkını ölümsüz kılacağını o Yahudi de bilmiyordu.
Mark Twain öyle dermiş. “Herkes ölümlüdür, Yahudilerden başka...” Kinayesi bir kenara, anlamı derin bir söz bu. Onları yok etmek isteyen Mısırlılar yok oldu, Persler de, Asurlular da, Romalılar da, Naziler de...
Yahudiler yaşıyorlar. Çünkü onlar hatırlıyorlar.
∴
Artık sıradanlanmış, eski deyimle mutad hale gelmiş bir yıldönümü 21 Mayıs... 1864 senesinin 21 Mayıs’ı Çerkesya’nın son karargâhının düşüşünden birkaç gün sonra Çar’a “Çerkesya sizindir” müjdesinin verildiği tarih. O günden beri ‘Kbaada’ yaylasının adı ‘Krasnaya Polyana’ Kızıl çayır... İnsanlıkla alay eder gibi. İnsanlığın şerefine, aklına, ecdadına söver gibi... Krasnaya Polyana...
Gerçekten de o günden bugüne Çerkesya Çerkeslerin değil. Çerkesya gasp edilmiş, geçmişi silinmiş, insanları çıkartılmış, astarı yüzü yer değiştirmiş bir coğrafya. Bugün o coğrafyanın kuytu bir takım yerlerinde oluşturulmuş rezervasyon alanlarında, yani toplama kamplarında 1864 öncesinin şövalyelerinin torunları yaşıyor. Atalarının kimliğine, kültürüne, mücadelesine ilişkin belli belirsiz bilgilere sahip, kim olduğuna o toprakların hâkimi olan Ruslar tarafından karar verilmiş, bu karar doğrultusunda birbirine karşı kimlik kavgası veren bir sürü ‘halk!’
Yazının devamı Düşünce Dergisi'nin Göç sayısında...
