Erol Güngör (1938-1983), Türk milliyetçiliği düşüncesinde Ziya Gökalp (1876-1924), Mümtaz Turhan (1908-1969) geleneğinin devam ettiricisi olmuştur. Gökalp sosyolojiyi, Turhan sosyal psikolojiyi bir bilim dalı olarak Türkiye’de kurmuştu. Güngör, sosyal psikolojiyi merkeze alarak, kendi neslinin ve sonra gelenlerin yapma cehdini ve cesaretini pek gösteremediği, disiplinler arası bir bakış açısıyla Türk cemiyetinin meselelerine dair eserler verdi. “Milliyetçilik, milli devlet, milli kültür, milli kimlik; Batı, tasavvuf, İslam, modernleşme, inkılâpçı münevverler, Halk Fırkası, demokrasi, fert – cemiyet ikilemleri, hürriyet” kavramları etrafında sayısız makale ve onlarca eser bıraktı. Akademide 40-50 yılını devirip, bir kavram etrafında birbirinin tekrarı olan üç – beş makaleyle “memurluğu” aşamayanların, üstelik milliyetçilik adına, Erol Güngör’e yaşamamış muamelesi yapması anlaşılmayacak bir durum değildir. Gene basında gazeteci – yazar unvanıyla, militanlığını yaptığı liderden maaş alan tiplerin, Türk milliyetçiliğinin en büyük mütefekkirinden nasîbdâr olmasını beklemek de naîflik olur. Son, dini cemaat görünümlü yapının etrafında yaşanan büyük fitnenin ardından, siyasi muhitlerde, yıllar önce bu meseleleri derinlemesine tahlil etmiş bilim adamına neden göz ucuyla da olsa bakılmıyor diye hayıflanmanın da bir anlamı yoktur; zîrâ bu ufka sahip devlet adamları ortalıkta olsa idi, zaten elim hadiseler yaşanmazdı. Burada, her şeye rağmen, yaşanılan büyük buhrandan çıkışa katkı olur umuduyla, Erol Güngör’ün tarikat ve cemaat meselesine bakışı ele alınacaktır. Önce Türklerin İslam medeniyeti dairesindeki konumu ortaya konacak, sonra tarikat, cemaat kavramları, şeyh – mürit ilişkileri ve bu ilişkilerin yokluğu üzerine kurulmuş nurculuk anlayışı özetlenecek nihayetinde hocanın bu olgulara bakışı ele alınarak çalışma sonuçlandırılacaktır.
Yazının devamı Düşünce Dergisi'nin Erol Güngör sayısında...
